مسجد میرعماد

مسجد میر عماد:

مسجد میرعماد یا مسجد میدان یکی از مساجد تاریخی و جاهای دیدنی کاشان است. مسجد تاریخی میرعماد که از جمله آثار ثبت شده کاشان است در فهرست دیدنی های کاشان جایگاه ویژه‌ای دارد. محراب خاص و تماشایی این مسجد یکی از هزاران اثر تاریخی ایران است که از ایران خارج شده است. محراب مسجد میرعماد که با عنوان محراب زرین‌فام کاشان شهرت دارد هم‌اکنون در موزه هنرهای اسلامی برلین نگهداری می‌شود. به جز محراب، بخش‌های دیگر اعم از سردر باشکوه و نیز کتیبه‌های آن بسیار تماشایی است. ما در این مطلب ابتدا اطلاعاتی در مورد بنای اولیه این مسجد ارائه می‌کنیم. در بخش بعد معماری مسجد میرعماد کاشان را بررسی می‌کنیم. به دلیل اهمیت محراب میرعماد بخشی را به شرح تاریخچه و سرگذشت آن اختصاص می‌دهیم.

بنای اولیه این مسجد ظاهراً توسط سلجوقیان احداث شده است. این بنای اولیه در اثر حمله مغول ویران شده و بعدها دوباره بازسازی می‌شود. اولین بار این بازسازی توسط خوارزمشاهیان صورت می‌گیرد. بعدها این مسجد در زمان جهانشاه قراقویونلو نیز بازسازی می‌شود. بنیانگذار بنای فعلی مسجد میرعماد در متون تاریخی خواجه عمادالدین شبلی شیروانی معرفی شده است. او از جمله اعیان و وزرای جهانشاه قراقویونلو بود که از کار دولتی کنار کشید. او که در سفر مکه همنشین شیخ منصور(سرسلسله شیوخ کاشان) شده بود تصمیم گرفت یادگاری ماندگار از خود به جای بگذارد. و او در قرن نهم هجری مجموعه‌ای متشکل از میدان، مسجد، گرمابه، آب انبار و خانقاه در کاشان احداث کرد. در حال حاضر از آن مجموعه تنها میدان و مسجد باقی مانده است.

معماری مسجد میرعماد کاشان:

مسجد میرعماد کاشان یکی از مساجد ایران است که به سبک چهار ایوانی احداث شده است. سردر رفیع و معروف این مسجد را می‌توان زیباترین بخش آن توصیف کرد. صحن مسجد به شکل مربع بوده و چهار ایوان پیرامون آن قرار دارد. دو شبستان این مسجد در جنوب غربی و جنوب شرقی آن واقع شده است. در گنبدخانه مسجد نیز منبر زیبایی وجود دارد که با کاشی‌کاری آراسته شده است. علاوه بر آن، سازه بزرگی به نام سنگاب در این مسجد وجود دارد که بسیار تماشایی است. این سازه بزرگ سنگی، برای چند صد لیتر آب گنجایش دارد. در گذشته از این سازه برای نوشیدن آب یا وضو گرفتن استفاده می‌شد.

سردر مسجد میرعماد کاشان:

سردر مسجد تاریخی میرعماد یک نمونه کم‌نظیر از نمایش فنون معماری اصیل ایرانی است. این سردر باشکوه بسیار ظریف، هنرمندانه و مبتکرانه طراحی شده است. بنای مسجد نسبت به محور جلوخان و میدان مقابل مسجد اندکی انحراف دارد. اما قرینه‌سازی ساختار سردر مسجد به گونه‌ای انجام شده تا کاملاً نامحسوس این انحراف را برطرف سازد. این ذکاوت و هوشمندی معمار در کنار ظرافت تزئینات بنا قابل تحسین است. کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های مذکور نیز در دیوارهای اطراف سردر نصب شده‌اند.

منبر مسجد میرعماد کاشان:

منبری از جنس گچ و آجر در این مسجد وجود دارد که جزو آثار ارزشمند مسجد محسوب می‌شود. این منبر با کاشی معرق به زیبایی آراسته شده است. بر روی منبر کتیبه‌ای وجود دارد که اطلاعات مربوط به ساخت منبر در آن درج شده است. بر طبق این کتیبه این منبر در زمان سلطان ابوسعید گورکانی در قرن نهم هجری ساخته شده است. کاشی‌کاری زیبا و هنرمندانه این منبر نیز توسط حیدر کاشی تراش انجام شده است.

محراب مسجد میرعماد کاشان:

به گواه تمام مورخان و کارشناسان، محراب مسجد تاریخی میرعماد که تا سال 1307 در این بنا موجود بود شاخص‌ترین بخش این بنا بوده است. این محراب، اثری شگفت‌انگیز از هنرمندان ایرانی است که ظرافت و زیبایی آن بی‌نظیر است. ویژگی شاخص این اثر، زرین‌فام بودن آن است. ظاهراً شش اثر زرین‌فام دیگر متعلق به قرون میانه ایران نیز وجود دارد. اما محراب میرعماد بزرگترین و زیباترین اثر زرین‌فام به جای مانده از ایران باستان است. به گفته کارشناسان هیچ‌یک از اجزای مسجد از لحاظ قدمت هم‌دوره با این محراب نیستند. به همین دلیل برخی کارشناسان این احتمال را مطرح کردند که این محراب مربوط به بنای دیگری بوده و به دلیل ارزش بالای آن دوباره در این بنا استفاده شده است.